Orain dala 100 urte, euskerea ez zala mundu modernorako egokia uste eben askok, tesi baten arabera

| Ikusi handiago | Argazki originala

EHUko Gizarte eta Komunikazino Zientzien fakultadean aurkeztu dau tesia Aritz Farwell Castillok. 20. mendearen hasikeran euskereari buruz egon ziran ikuspegiak aztertu ditu. Agiri ugari ikertuta, ondorioztau dau modernotasunaren eta garapenaren aldekoek uste ebela euskerea ez egoala mundu modernorako prest eta oztopotzat ikusten ebela.

Fakultade horretan ingeles hutsean idatzitako lehenengo tesia da Aritz Farwellen Borne before the Moone: A social and political history of Basque at the dawn of the twentieth century. Ingelesez idatzita dago, baina euskerea dau ardatz. Borne before the Moon esamoldea (ilargia baino lehen jaioa) erabili dau egileak izenburuan, Edward Brerewood-ek 17. mendean holan azaldu ebalako euskerearen jatorria. Deigarria begitandu jako Farwelli.

Tesian esaten dauenez, 20. mendearen hasikerako euskal gizartean, jente gehienak uste eban euskerea ez zala modernidaderako aproposa. Pentsalari eta aurrerazaleentzat, beraz, euskerea oztopoa baino ez zan. Gitxietsi egiten zan euskerea, eremu publikotik erabat baztertua eta galbidean egoalakoan. Farwellen esanetan, perzepzino okerra zan hori, euskereak presentzia eukalako eremu publikoan.

Miguel de Unamuno idazleak euskerearen ganeko idea hori zabaldu eban baina, Farwellek azaldu dauenez, ikuspuntu horren defensan ez egoan bakarrik. Ia hegemonikoa zan pensamendu hori giro intelektual, kultural eta politikoetan.

Tradizionalistek be (konserbadore, monarkiko eta abertzaleek), euskerea ez zala modernotasunerako egokia uste eben. Baina honeek gauza positibotzat hartzen eben hori, moralaren edo ordura arteko ordenaren kontrako ideak geratzeko euskerea horma aproposa zala uste ebelako. Bestetik, gizartearen zati bat kezkatuta egoan, euskerea galtzeko arriskuan ikusten ebalako.

Tesia egiteko, Farwellek agiri ugari aztertu ditu, 1900 eta 1910 bitartekoak: Egunkariak, aldizkariak, panfletoak, obra literarioak eta abar. Gehienak Gipuzkoan eta Bizkaian argitaratu ziran. Ingelesez idatzi dau tesia Farwellek eta hizkuntza horretan egin dau aurkezpena, EHUko eta atzerriko irakasleen aurrean. Ludger Mees izan da tesi zuzendaria.